27 YILLIK İSİM KRİZİ “MAKEDONYA”

Alp Ramazanoğlu |

Yunanistan ve Makedonya arasında dünya gündeminde oldukça yer bulan bir isim krizi yaşanıyor. Yugoslavya’nın dağılmasının ardından 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Makedonya Cumhuriyeti’nin, “Makedonya”, vatandaşlarının ise “Makedon” olarak tanımlanmasına en sert tepkiyi Yunanistan gösterdi.

Yunan tarafı, uluslararası alanda öyle etkili bir lobi yaptı ki; Makedonya, Birleşmiş Milletler’e (BM) “Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya” olarak üye olabildi. Ancak Türkiye, ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık’ın da aralarında bulunduğu pek çok önemli ülke, Makedonya’yı anayasal ismi olan “Makedonya Cumhuriyeti” şeklinde tanıdı.

Makedonya Cumhuriyeti'nin eski bayrağı

Yunanistan, Makedonya’nın ismi ve Makedon kimliğinin yanı sıra ülkenin bayrağına da karşı çıktı ve iki ülke arasında yürütülen müzakereler sonucunda 1995 yılında Makedonya, bayrağını değiştirmek zorunda kaldı. Yunanistan, bugün Makedonya’nın mevcut ismiyle Avrupa Birliği ve NATO’ya üye olmasını veto ediyor.

“KUZEY MAKEDONYA” MÜZAKERELERİ

Makedonya Cumhuriyeti'nin şimdiki bayrağı

İki ülke hükümetleri arasında geçtiğimiz haftalarda yapılan müzakerelerde “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” ismi kabul görmüştü. Ancak hem Makedonya hem de Yunanistan kamuoyunun verdiği büyük tepki dolayısıyla görüşmelerden sonuç çıkmadı. Özellikle Yunan kamuoyu, içinde “Makedonya” geçen hiçbir ismi kabul etmeyeceğini, düzenledikleri kalabalık mitinglerle dünyaya ilan etmiş oldu. Hatta aşırı milliyetçi Altın Şafak Partisi’nden bir milletvekili, Yunan ordusuna darbe çağrısı yaptığı için tutuklandı.

YUNANLARIN KIRMIZI ÇİZGİSİ

“Yunanlar, bağımsızlığını ilan etmiş başka bir ülkenin ismine niçin müdahale ediyor” diye sorabilir, yazının bu kısmına kadar Yunan tarafını suçlayabilirsiniz. Ancak gerçek, görünenden biraz daha farklı… 

Tarihte Makedon olarak bilinen halk ile günümüzde Makedon olarak bilinen halkın arasında dil ve ırk olarak da hiçbir bağı bulunmuyor. Antik Makedonlar, Yunan ırkına mensuptular. Günümüzde Makedonya Cumhuriyeti’nin çoğunluğunu oluşturan ve kendilerini “Makedon” olarak tanımlayan insanlar ise aslında “Slav” kökenliler ve konuştukları dil Bulgarca ile büyük benzerlikler taşıyor. İki dili konuşan insanlar birbirleriyle rahatlıkla anlaşabiliyor. Nitekim Bulgarlar da Makedoncanın ayrı bir dil olmadığını, Bulgarcanın bir şivesi olduğunu uzun yıllardır savunuyor.

Tarihte Makedonya ismi, Makedon terimi ve Makedon bayrağı, bir Yunan dehası olan Makedonya İmparatoru Büyük İskender’in bile öncesine dayanıyor. Üstelik Makedonya ismi de etimolojik olarak Yunancaya ait. Ayrıca merkezi şehri Selanik olan Güney Makedonya bölgesi, bugün Yunanistan topraklarında yer alıyor.

SLAVLAR NASIL “MAKEDON” ADINI BENİMSEDİ?

Bu sorunun cevabı 20’nci yüzyıla dayanıyor. 1912’ye kadar Osmanlı toprağı olan Makedonya bölgesi; Yunanların, Bulgarların ve Sırpların hak iddia ettikleri bir coğrafya oldu. O dönem çıkarılan etnik haritalarda Makedonya bölgesinde yaşayan Slavlar, Bulgar olarak gösterildi. Kendilerini daima Bulgar olarak tanımlayan bu insanlar, Bulgaristan Krallığı ile birleşmeyi savundular ve Osmanlı İmparatorluğu’na isyan ettiler.

Ülkelere göre Makedonya bölgesinin paylaşımı

1912 yılında patlak veren Balkan Savaşları’nın ardından tamamı Osmanlı İmparatorluğu’na ait olan Makedonya toprakları 4 ülke arasında paylaşıldı. Doğu Makedonya denilen Pirin Makedonyası’nı Bulgaristan aldı. Selanik’in merkezinde bulunduğu ve Batı Trakya’ya kadar uzanan Güney Makedonya bölgesi Yunanistan’ın oldu. Makedonya’nın güneybatısında kalan küçük bir bölge Arnavutluk topraklarına katıldı. Üsküp, Manastır gibi önemli vilayetlerin bulunduğu Vardar Makedonyası olarak bilinen Kuzey Makedonya’ya ise Sırbistan sahip oldu. Kuzey Makedonya’nın etnik çoğunluğu Sırplardan değil Bulgarlardan oluşuyordu.

Sırbistan ve daha sonra Sırplar, Hırvatlar ve Slovenlerin birleşmesiyle kurulan Yugoslavya, Kuzey Makedonya Bulgarlarının Bulgaristan ile birleşmesini önlemek için yeni bir “Makedon” kimliği üzerinde propaganda yaptı.

Sosyalist Yugoslayva’ya bağlı olarak kurulan Makedonya Özerk Cumhuriyeti’nde, Bulgarlara Makedonluk bilinci aşılandı. Bu politika sonuç verdi. Kuzey Makedonyalı Bulgarlar, Yunan kökenli Makedonya Kralı Büyük İskender’in ve Yunan topluluğu olan Antik Makedonların torunları olduklarını benimsediler. Slavların, Makedonya coğrafyasına, Büyük İskender’den yüzlerce yıl sonra göç ettiğini yok sayarak; Büyük İskender’in ve Antik Makedonların Yunan değil Slav olduklarını ileri sürdüler.

BÜYÜK MAKEDONYA İÇİN TOPRAK TALEBİ

Kuzey Makedonya Bulgarları, Makedonya’nın sadece kuzeyine sahip olmalarına rağmen Yugoslavya’nın dağılmasının ardından “Makedonya” adıyla bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu durum, diplomasi dilinde Makedonya’nın tamamını istedikleri anlamına geliyordu. Nitekim ilk bayraklarında Büyük İskender’in babası II. Filip’in mezarında bulunan Vergina sembolünü kullandılar. Paralarına Yunanistan’da bulunan Selanik Kulesi’nin resmini bastılar. Milli bilinçlerini ve eğitim politikalarını Antik Makedon İmparatorluğunun devamı oldukları şeklinde belirlediler. Bu hamleler Yunanistan tarafında şok ve öfkeyle karşılandı.

Kuzey Makedonyalı Bulgarlar, Yunanistan’ın baskıları sonucu bazı politikalarında yumuşamaya gitmiş olsalar da “Makedon” kimliklerine sıkı sıkıya sahip çıkıyorlar. Yunanlarla aralarında “Makedon” kimliği kime ait tartışmaları bazen yüksek bazen düşük tansiyonda devam ediyor.

EN ETKİN PROPAGANDA

1910’lu yıllarda Bulgaristan Krallığı ile birleşebilmek için Osmanlı İmparatorluğu’na ayaklanan Kuzey Makedonyalı Bulgarlar, 1991 yılına gelindiğinde kendilerini nasıl Yunan kökenli Büyük İskender’in ve Yunan halkı olan Antik Makedonların torunları olarak görebildiler?

Yugoslavya içerisinde Makedonya Özerk Cumhuriyeti

Kuzey Makedonyalı Bulgarların, Bulgaristan ile birleşme taleplerini önlemek için bu politikayı uygulayan ve 70-80 yılda “Bulgar” kökenli Slav halkından “Makedon” milleti yaratan Yugoslavya’yı takdir etmemek mümkün değil.

Bu politikalar öylesine sonuç verdi ki; Yugoslavya dağıldıktan yıllar sonra bile Kuzey Makedonya Bulgarları, Bulgaristan ile birleşmek şöyle dursun, Yunanistan’ın başına isim ve kültür sorunu olarak musallat oldular.